‘Huisuitzetting is gevolg van tekortschieten’
Een huisuitzetting verergert de misère voor alle betrokkenen, inclusief de woningcorporatie en de gemeente. Dat stelt het Meldpunt Voorkomen Huisuitzettingen, waar sinds 2011 duizend meldingen binnenkwamen. Maar hoe voorkom je een huisuitzetting?
Door Martin Zuithof en Catelijne Akkermans
‘Weer minder huisuitzettingen bij corporaties’, luidde in mei de kop van een persbericht van Aedes, de koepel van woningcorporaties. In 2015 vonden er zo’n 5500 huisuitzettingen wegens huurachterstand plaats, tegenover zo’n 7000 in 2013. Maar de officiële statistieken zijn relatief: huishoudens die onder dreiging van een uitzetting zelf besluiten de woning te verlaten, worden niet meegerekend en dit ‘vrijwillig vertrek’ is in de landelijke cijfers niet zichtbaar. Het aantal meldingen van huisuitzettingen bij het Meldpunt Voorkomen Huisuitzettingen laat een vergelijkbare trend zien: tussen 2011 en 2014 nam het aantal hulpvragen gestaag toe, om daarna weer geleidelijk terug te lopen. In totaal ontving het Meldpunt sinds de oprichting in 2011 zo’n 1000 meldingen, waarvan zo’n 175 in 2015.
Het Meldpunt Voorkomen Huisuitzettingen is een initiatief van Stichting Eropaf! en komt voort uit de overtuiging dat huisuitzettingen te allen tijde moeten worden voorkomen. Ze lossen namelijk niets op. Sterker nog: ze verergeren de sociale en financiële misère voor betrokkenen, voor de woningcorporatie (die vaak met een af te boeken vordering achterblijft), voor de gemeente (die de kosten voor de maatschappelijke opvang draagt) en andere maatschappelijke organisaties (die de ontwrichtende gevolgen van een uitzetting kunnen opvangen).
Rol overheid
Laten we beginnen met de rol van de woningcorporaties en de overheid. Het goede nieuws is dat corporaties sinds enkele jaren beleid hanteren om huisuitzettingen te voorkomen. Zo zoeken zij contact met huurders met een kleine betalingsachterstand om erger te voorkomen. Ook maken steeds meer corporaties samenwerkingsafspraken met wijkteams, schuldhulpverlening en maatschappelijke instellingen, want huishoudens die een huurachterstand opbouwen, hebben bijna altijd ook schulden bij andere partijen.
Bij het voorkomen van huisuitzettingen is ook voor de landelijke overheid en gemeenten een belangrijke rol weggelegd: overheidsdiensten gaan bij het innen van schulden vóór, waardoor huurders soms geen geld meer overhouden om de huur te betalen. Ook wachttijden voor uitkeringen of toeslagen kunnen leiden tot schulden.
Rol professional
En wat is de rol van de professional bij een dreigende huisuitzetting? Sylvita Meertens, die als ondersteuner werkt bij het Meldpunt Voorkomen Huisuitzettingen en als adviseur bij het Huurdershuis in Arnhem, benoemt de knelpunten in de uitvoering, die bijdragen aan het nog altijd grote aantal huisuitzettingen. Bij het Meldpunt komen vaak cases terecht waar moeilijk grip op te krijgen is. Professionals moeten in deze zaken op zoek naar manieren om de impasse te doorbreken. Vaak hebben zij echter niet de tijd, de doorzettingsmacht of het handelingsmandaat om tot een doorbraak te komen. Meertens constateert dat niet alle professionals ervan zijn doordrongen dat een huisuitzetting moet worden voorkomen: ‘Vaak zijn professionals erop gericht om het slechte betaalgedrag van de huurder te bestraffen. Wie niet horen wil, moet maar voelen.’
Maar bij ontruimingen speelt er altijd meer dan alleen een betalingsprobleem. Het behouden van je huisvesting is van belang om tot verdere begeleiding te komen. ‘Juist mensen in een multiproblem-situatie zijn vaak geneigd de hulpverlening buiten de deur te houden,’ zegt Meertens. ‘Daarbij schiet de hulpverlening in deze complexe situaties nog wel eens te kort, omdat professionals het moeilijk vinden om van de geijkte paden af te wijken. Vaak houden cliënten zich onbereikbaar, zijn ze zorgmijdend. Ook dan moet je als professional bereid zijn om eropaf te gaan, te bellen of langs te gaan. Ook kun je actiever corporaties benaderen en zeggen: “We weten wat er speelt, maar wat kunnen we nog doen om de situatie te veranderen?”‘
Durf en kennis
Professionals moeten dus een actieve en ‘outreachende’ rol durven spelen, steeds weer het gesprek aangaan met de partijen, van de gebaande banen durven afwijken en de regie durven nemen, zegt Meertens. Ze noemt het voorbeeld van een man die zich zorgen maakte over de huurschuld van zijn broer. ‘Hij vond het zelf moeilijk om het gesprek aan te gaan en vroeg zich af of hij ergens zijn zorgen kenbaar kon maken. Het wijkteam reageerde als volgt: “We kunnen u niet helpen, de bewoner moet zich zelf melden.” Met een paar telefoontjes kwam ik erachter dat de bezorgde broer terecht kon bij het meldpunt Zorg en Overlast. Blijkbaar had het wijkteam die informatie niet. Veel professionals huldigen het klassieke standpunt: de burger moet naar ons toe komen. Die houding draagt niet bij aan een oplossing.’ Ook bestaat er bij sociale professionals soms een gebrek aan juridische kennis, constateert Meertens. ‘Professionals weten vaak niet wat er juridisch speelt. Is er al een vonnis over ontruiming, oftewel een ontbinding van het huurcontract? Wanneer is het beter om door te verwijzen naar een advocaat?’
Naar elkaar schuiven
Sylvita Meertens signaleert dat woningcorporaties vaak welwillend zijn om met professionals het gesprek aan te gaan. ‘Tegelijk doemen dan vaak vragen op als: is dit een casus voor de verslavingszorg of voor de GGZ? Helaas komt het dan ook voor dat corporaties huurders bij de hulpverlening aanmelden, die vervolgens de cliënt naar elkaar toe gaan schuiven. Er zijn maar weinig professionals die écht menen dat een uitzetting voor niemand een oplossing is en er ook naar handelen. En ook nog niet alle corporaties zijn ervan doordrongen dat een huisuitzetting op termijn kostbaarder is dan andere oplossingen.’
Vijf tips voor succesvolle hulp
Hoe kan een dreigende huisuitzetting worden voorkomen? Dit zijn vijf
ingrediënten van succesvolle hulpverlening:
- Speel een actieve outreachende rol ten opzichte van alle betrokkenen (professionals en betrokken huishoudens): ga erop af!
- Handel vanuit de overtuiging dat de uitzetting moet worden voorkomen: wat is daarvoor nodig?
- Neem de regie in de samenwerking met andere professionals en doorbreek de verkokering.
- Maak een nauwkeurige analyse van de vaak complexe situatie. Er zitten vaak veel verschillende kanten aan een verhaal.
- Onderzoek de juridische kansen van een casus, zo nodig in overleg met een gespecialiseerde sociaal advocaat.
Download: ‘Huisuitzetting is gevolg van tekortschieten’ (Sozio, november 2016)