Sociaal werk laat trend tot verbreding zien

Op allerlei plekken in Nederland werken sociaal werkers aan vernieuwing. Partners van het programma Sociaal Werk in de Wijk – tien grote instellingen in verschillende delen van het land – hebben de uitgangspunten van Welzijn Nieuwe Stijl omarmd. Op de werkvloer worden de acht bakens steeds meer in de praktijk gebracht: iedereen zegt uit te gaan van de cliënt, aan te sluiten op diens eigen kracht en outreachend te werken.

Het programma Sociaal Werk in de Wijk bestaat uit vier onderdelen. Een van die onderdelen is ‘De nieuwe professional. De methodische toerusting van de generalist’. Voor dit onderdeel worden momenteel interviews gehouden, die tal van inspirerende verhalen opleveren.

Duidelijke trends
Na vijftien van de twintig geplande interviews met excellente professionals tekent zich een aantal duidelijke trends af. Vernieuwende instellingen en hun werkers kiezen bij voorkeur een werkplek midden in de wijk, van waaruit ze niet alleen toegankelijker zijn voor cliënten, maar ook nauwer kunnen samenwerken met andere disciplines in de wijk. In tegenstelling tot een aantal jaren geleden schuiven AMW-instellingen cliënten met specifieke problemen – schulden, verslaving, psychiatrische problematiek – niet meer zo snel af op grond van indicaties. Veel van de sociaal werkers hebben zelf een ‘brede’ achtergrond met een carrière in de zorg, psychiatrie of verslavingszorg.

Vernieuwende instellingen en hun werkers kiezen bij voorkeur een werkplek midden in de wijk.

Outreachend
Outreachend werken is heel normaal geworden, maar nog niet iedereen durft het, vertelt Hester Bats, maatschappelijk werker bij MD Veluwe in Ede. ‘Een paar geleden koos de instelling ervoor om iedereen deel te laten nemen aan een training outreachend hulpverlening. Die aanpak is nu vanzelfsprekend, maar toen helemaal niet. Er was toen heel veel weerstand tegen.’ De presentiemethode wordt geregeld genoemd als methode voor dit outreachend werken. Daphne Lobé (MD Rotterdam Alexander): ‘Present zijn betekent dat je er naast staat, voor de mensen er bent. Ik vind het heel belangrijk dat je samen met de cliënt de problemen gaat aanpakken.’

Cliëntperspectief
Veel maatschappelijk werkers relativeren het belang van methodiek. Ze vinden het eigenlijk maar simpel wat ze doen. Wijkcoach Chris Roos bijvoorbeeld zegt: ‘Binnenkomen is het allerbelangrijkste. Ik doe niets speciaals, ik loop gewoon aan. Ik vorm geen bedreiging voor ze. (…) Ik zeg altijd: ik weet het ook allemaal niet, maar ik kan met je meedenken.’ Volgens Marleen Simons, maatschappelijk werker in Maastricht, wordt het belang van methodiek vaak overdreven. ‘Ik kan van alles verzinnen aan oplossingen, maar de cliënt moet zich daar goed bij voelen.’

‘Ik zeg altijd: ik weet het ook allemaal niet, maar ik kan met je meedenken.’

Professionele vrijheid
Wel worden de slogans van het Nieuwe Welzijn door sommige ervaren werkers gerelativeerd. Zo zegt Marcel Bakker, maatschappelijk werker in de Dommelregio: ‘Zelfredzaamheid en eigen kracht zijn mooie slogans, maar soms is het gewoon nodig om er veel tijd in te steken en vaker bij de klant langs te gaan. Ik heb de vrijheid nodig om het op mijn manier te doen.’ Sociaal werkers hebben meer professionele vrijheid nodig om cliënten goed te kunnen helpen. Hester Bats geniet van de grote vrijheid die ze heeft binnen de organisatie. ‘Dat vind ik zo heerlijk aan het maatschappelijk werk: we zitten niet vast aan protocollen, zoveel gesprekken. Ik kan mijn eigen agenda invullen.’

Samenwerking
Nauwe samenwerking met andere sociaal werkers is op steeds meer plekken uitgangspunt van het werk. Opvallende voorbeelden hierbij zijn sociale wijkteams in veel gemeenten, de Buurtteams in Apeldoorn en de Krachtteamaanpak in Eindhoven, die beide bestaan uit combinaties van opbouwwerkers en maatschappelijk werkers. Sylvie van der Heijden, maatschappelijk werker in Eindhoven, zegt het zo: ‘Dat is heel leuk, maar dat ligt ook aan de persoon met wie ik samenwerk. Mijn blik is er ook door verbreed omdat ze heel anders naar situaties kijkt dan ik. Als je iemand treft die eenzaam is, heb je als maatschappelijk werker niet altijd de tijd om dat te behandelen, relaties op te bouwen. Als je dan met een opbouwwerkster samenwerkt, die jouw zaken kent en ook activiteiten aanbiedt, die passen bij mijn klanten, dan is dat leuk samenwerken.’

Maar ook voor jongerenwerkers als Sjef Zwackhalen in Maastricht is samenwerking van groot belang. ‘Ik werk als buurtpedagoog en moet me zo breed mogelijk oriënteren ook op andere diensten: gemeente, bredeschoolpartners, wijkagent. Contact houden, terugkoppelen, afstemmen. Je kunt het flink verzieken door je netwerk te verwaarlozen.’

Generalistischer
De geïnterviewde professionals zien ook de noodzaak in van meer generalistisch werken. Dat betekent dat je volledig aansluit bij de cliënt, zegt Hester Bats. ‘Eerst de voor de hand liggende problemen helpen oplossen en dan samen naar de achterliggende problematiek kijken.’ Opbouwwerker Wil Vugts denkt dat generiek werken betekent: leren kijken vanuit bewoners. ‘Als je meer generiek gaat werken, zul je nog veel meer ontkokerd moeten kijken. Nu heb je nog een aantal instellingen die naast elkaar werken. Als je vanuit een wijk redeneert, moet je eigenlijk niet meer redeneren vanuit instellingsbelangen maar vanuit wijkteams met gedetacheerde professionals die inzetten op bewoners.’

‘Generalistisch werken betekent dat je volledig aansluit bij bewoners’

Het programma Sociaal Werk in de Wijk
Het programma Sociaal Werk in de Wijk (SWW) wil de komende vier jaar een impuls geven ter versterking en bevordering van de professionele kwaliteit van sociaal werk in de eerste lijn. Binnen het programma willen wij sociaal werkers ondersteunen bij het zorgen voor en empowerment geven aan kwetsbare burgers en hun omgeving. Het onderdeel ‘de generalist’ richt zich in het bijzonder op ‘De nieuwe professional’. Hoe ziet de ‘generalist’ eruit, wat heeft hij in z’n mars, wat zou zijn methodische toerusting moeten zijn?

Bron: Martin Zuithof, Sociaal werk laat trend tot verbreding zien (2012). Oorspronkelijk gepubliceerd op: www.sociaalwerkindewijk.nl