De Schatkistmethode in Enschede Roombeek
De Schatkistmethode richt zich op de versterking van de sociale cohesie door aan te sluiten bij het sociale kapitaal in een wijk. Opbouwwerkers gaan in Enschede Roombeek via huisbezoeken systematisch op zoek naar de kwaliteiten en interesses van bewoners. Bewoners krijgen een website waarop ze hun interesses aangeven (de ‘capaciteitenbox’) en worden gestimuleerd in actie te komen voor het leefklimaat in de buurt.
De bewoners van de Lasondersingel kozen iets opmerkelijk voor de hand liggends: een straatbarbecue. ‘Als je doel is een barbecue te organiseren, moet je dat vooral doen’, zegt opbouwwerker Ben Koenen. ‘Die activiteit op zich is niet zo interessant. Belangrijker is dat mensen elkaar kunnen aanspreken op wat uit die huiskamergesprekken komt. Dat iemand zegt: ik wist helemaal niet dat je je daar zo aan irriteerde. Door die communicatie krijg je het effect dat het wederzijds respect en vertrouwen toeneemt. Daardoor neemt de betrokkenheid toe en komen mensen in beweging.’
Zeventig procent van de bewoners blijkt zich voor de straat te willen inzetten. Naast de barbecue organiseren de bewoners van de Lasondersingel binnenkort ook een talentenmarkt waarbij ze hun hobby’s en kwaliteiten presenteren. Bovendien krijgt elke bewoner een homepage in de webportal van wijk (‘de capaciteitenbox’).
Via huisbezoeken inventariseren professionals van diverse instellingen hoe de bewoners in een straat aankijken tegen de sociale cohesie, de leefbaarheid en veiligheid. Ze registreren ook de kwaliteiten, capaciteiten en interesses van de bewoners zelf. Over alle informatie van bewoners wordt per adres een homepage gemaakt – de capaciteitenbox – zodat mensen met gelijkgestemde interesses elkaar op internet kunnen vinden. Vervolgens beoordelen de werkers de ingewonnen informatie over de straat in termen van ‘sociaal kapitaal’. Ze analyseren de capaciteiten van bewoners, de leefregels, de netwerken, de problemen en de bestaande bewonersinitiatieven. Hierna organiseren ze een ‘straatfinale’ waarbij bewoners zoveel mogelijk ideeën kunnen spuien over een initiatief in de buurt. Tijdens deze finale bepalen bewoners welk idee ze het beste vinden en uitgevoerd kan worden.
De Schatkist-methode is ontwikkeld door de opbouwwerkers Ben Koenen en René van Rijn. Ze omschrijven hun aanpak als een synthese van de ABCD-methode van John McKnight en John Kretzmann, de empowermentzones van Bill Clinton en de presentiemethode van Andries Baart. Doel van de methode is het versterken van de sociale netwerken door het inventariseren van de capaciteiten en interesses van bewoners (sociaal kapitaal) en te stimuleren dat ze die voor hun buurt gaan inzetten. Koenen en Van Rijn hebben met de methode ervaring opgedaan in Zwolle, Amersfoort en Enschede.
De eerste aanzet tot de Schatkistmethode vormde het idee van de Wijkschat bij de herstructurering van de Zwolse wijk Kamperpoort eind jaren negentig. Koenen en Van Rijn gingen met een doos vol informatie van de woningcorporatie, het welzijnswerk en andere wijkvoorzieningen langs bij de buurtbewoners. Daarbij vroegen ze de bewoners welke bijdrage ze zelf konden leveren aan de wijkverbetering, welke capaciteiten en kwaliteiten ze daarvoor wilden inzetten.
Een andere inspiratiebron vormden de ‘empowermentzones’ van president Bill Clinton in de VS. Bewoners kregen daarbij de rol van opdrachtgever en het bijbehorende budget. Daarvoor moesten ze volgens Clinton ook de ‘zelfkracht’, de potenties en vaardigheden ontwikkelen om die rol te kunnen spelen. Ook de ABCD-methode van John McKnight en John Kretzmann – met zijn nadruk op het aanwezige sociaal kapitaal in een wijk — had een grote invloed op het denken van de opbouwwerkers. Koenen: ‘Zij gebruikten het beeld van het glas. Is dat halfvol of het glas is half leeg? Je kunt naar de problemen kijken, maar ook naar de kwaliteiten die bewoners zelf in huis hebben.’ Een inspiratiebron was ten slotte de presentiemethode van Andries Baart. Baart stelt dat een theoloog of professional die mensen wil helpen, aan moet sluiten bij het alledaagse en moet meegaan met ‘het geleefde leven’ van de buurt.
Links:De Schatkistmethode in tien stappen, 2005, Dubbel opbouwwerk, bestellen via www.benkoenen.nl; Joop Hofman ‘Het wondermiddel heeft een naam: sociale cohesie’, www.joophofmanallianties.nl