Even aanbellen. Het woninkrijk der Bloemstraters

Jos van der Lans bezocht in 2002 en 2003 bewoners van wat je doorsnee buurten noemt (‘Bloemstraten’) in Amsterdam, Hilversum, Amersfoort en Almere. Daarnaast sprak hij een aantal professionals die bij die straten betrokken zijn. Het resultaat was een fascinerend doorkijkje van vier verschillende wijken, in opdracht van woningcorporatie De Alliantie. ‘Het woninkrijk der Bloemstraters’ staat in de top-10 van meest geprezen opbouwwerkboeken sinds 2000.

‘Het woninkrijk der bloemstraters’ is een inspirerend en fraai vormgegeven boek over leven en denken van bewoners en professionals van vier gewone buurten in Hilversum, Amersfoort, Almere en Amsterdam. Cultuurpsycholoog Jos van der Lans interviewde zestien bewoners die veelal kleine huizen huren bij woningcorporaties die samen ‘Forum Wonen de Alliantie’ vormen en noemde ze ‘Bloemstraters’.

Hij sprak met bewoners over hun woonbeleving en over de problemen die zich in de buurt voordoen. En hij maakte zelf ook de foto’s van de mensen en hun huizen, woonkamers en badkamers. Van iedere bewoner of echtpaar bevat het boek een overzicht van woonwensen, beroep, tijdsbesteding en wie de reservesleutels beheert. Daardoor biedt het boek een heel intiem inkijkje in het leven van ‘gewone mensen’. Van der Lans beschrijft hoe de wijken zijn veranderd als gevolg van de individualisering en hoe de beroepskrachten kunnen inspelen op die ontwikkeling. Met zijn onderzoek houdt hij de theorie van de Amerikaanse socioloog Robert Putnam tegen het licht. Putnam stelt dat mensen door individualisering en het uiteenvallen sociale verbanden, steeds minder vertrouwen hebben in instituties, politieke partijen en de democratie.

Ook interviewde Van der Lans negen professionals. Hij constateert dat zij in een andere wereld leven dan bewoners en vooral geïnteresseerd zijn in problemen en klachten. Voor bewoners lijken die problemen steeds vaker iets waarvoor men zich wendt tot de officiële instanties: politie, corporatie, wijkbeheer, buurtmeldpunt, opbouwwerk. In de praktijk hebben de Bloemstraters opvallend weinig vertrouwen in de beroepskrachten. Ze ervaren hun omgang met instanties nauwelijks als een samenspel. Gangmakers die verbeteringen nastreven worden niet met open armen ontvangen. De professionals stellen zich afstandelijk op en durven zich vaak niet direct te bemoeien met probleemveroorzakers: ze sturen liever een brief dan dat ze even aanbellen om poolshoogte te nemen. De professionals vinden dat mensen zoveel mogelijk zelf oplossingen moeten creëren.

‘De paradox is nu juist dat naarmate mensen daartoe door een samenspel van moderne ontwikkelingen minder in staat zijn, professionals volharden in hun geloof in eigen initiatief en zich uiterst formeel en afstandelijk blijven opstellen,’ constateert Van der Lans. Mensen vinden in hun directe woonomgeving geen aanknopingspunten meer voor nieuwe omgangsvormen, waardoor ergernissen uitmonden in vijandigheid en vermijdingsgedrag. Corporaties moeten daarom actiever kennis verzamelen over wat bewoners bezighoudt. Ze zouden bijeenkomsten kunnen organiseren als er zich te veel verhuizingen in een woonblok voordoen of kunnen kiezen voor het Goldservicesysteem dat bewoners initiatieven in de woonomgeving beloont (door extra service of zelfs huurkorting). Instituties moeten uit hun bureaucratische werkelijkheid treden: een kwestie van lef, van in het diepe springen. Of gewoon even aanbellen.

In Zorg + Welzijn schreef ik bovenstaand signalement. J. van der Lans, De Balie, Amsterdam, ISBN 9066 172 95 9, € 18,-.  Lees het boek hier: Jos van der Lans, Het woninkrijk der Bloemstraters, 2003. In MO Samenlevingsopbouw, winter 2012, schreef Nico de Boer onderstaand artikel met een paar citaten van mij.