Buurtcommunities 12: Verhalen over de waarde van buurtinitiatieven

Feye van Olden is sociaal ondernemer bij adviesbureau Wijkwiskunde en mede-initiatiefnemer van onder meer de Makkie, een ruilmiddel voor diensten in de Indische Buurt: ‘Er zijn heel veel methodieken, maar hoe schaal je burgerinitiatieven in? Is het ene beter dan het andere? Wat levert een moestuin nou op? Komen mensen daardoor meer met elkaar in contact? Is het geld het waard dat er door corporaties, gemeenten en andere partijen wordt geïnvesteerd? Je hebt waardebepaling vooraf en waardebepaling na. Je moet het meten niet aan de partij zelf overlaten. Dan moet de Makkie zelf aantonen of de Makkie werkt. Dat kan niet.’

Klaverbladmodel

Paul Engel (organisatieadviseur en sociaal ondernemer bij adviesbureau Van Vieren) introduceert de aanleiding en het programma van de avond: ‘Er zit vaak heel veel vrijwilligerstijd en energie in de dingen die je aan het doen bent, terwijl de professionals waar je mee aan tafel zit hun betaalde werk zitten te doen. Wat is het dan waard?’ Engel verwijst naar ‘het klaverbladmodel’ waarmee Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen, de waarde van sociale en duurzame initiatieven in beeld brengt (‘Nieuwe Business Modellen’). Jonker borduurde daarbij voort op de methodiek ‘Most significant change’.

Flexbieb

Het eerste inspirerende buurtinitiatief dat de revue passeert is de Flexbieb op Amsterdam-IJburg, die door buurtbewoners werd opgezet. Voorzitter George Oomen schetst hoe de functie van deze bibliotheek, die volledig op vrijwilligers draait, steeds meer verschuift naar ‘participatielaboratorium’: de bieb werd steeds minder een boekenuitleen en meer een sociaal-cultureel podium voor IJburg. Om de waarde te meten nam de Flexbieb deel aan het pilotproject ‘Most significant change’ van stadsdeel Amsterdam-Oost. ‘Als we zouden verdwijnen, zou IJburg dan daarover rouwen? Er volgden interviews en daaruit bleek dat we bijzonder worden gewaardeerd.’

Boer Bos

Inspirerend is ook het verhaal van boer Paul Bos, een marketingdeskundige die in 1998 de boerderij van zijn ouders overnam. Bos begon een schaapskudde en ging daarmee zwerven in de regio rond Schiphol. Zo kreeg hij allerlei contacten in zijn omgeving en werd hij uiteindelijk actief als gebiedsontwikkelaar. ‘Schiphol heeft een plan voor een nieuwe parallelle Kaagbaan. Daardoor liggen alle andere plannen stil. Er overheerst bij ondernemers daar nu zo’n gevoel van: we wachten maar tot ze ons voor Schiphol wegsturen. Ik dacht: ik ga eens zien of ik er wat beweging in krijg. Ik heb zestig mensen geïnterviewd, mensen die hun buren vaak helemaal niet kenden. Ik heb ze gevraagd waar ze goed in zijn en wat hun in- en uitvoerstromen zijn. Daarna heb ik ze op een avond uitgenodigd om naar elkaars verhalen te luisteren. En er ontstonden verbindingen: ‘weet je wel dat die-en-die daar ook mee bezig is?’”

Boer Bos: ‘Ik dacht: ik ga eens zien of ik er wat beweging in krijg’

Acht opmerkelijke initiatieven

Andere initiatieven die zich op de avond presenteren zijn:

• Cathelijn de Reede, initiatiefneemster van het Bankjescollectief in Amsterdam-Oost: ‘Elke eerste zondag van de maand is het bankjesdag. Buren zetten hun bankjes op straat en serveren of organiseren daarbij iets: eten, drinken, of breien of salsadansen op de stoep. Het doel is om meer verbinding tussen buren aan te brengen.’
• Jurgen van der Heijden is oprichter van CALorie Energiecoöperatie, Castricum: ‘Het gaat niet alleen om energie, maar ook om de meerwaarde die je creëert in de samenleving. We creëren gemeenschap, democratie en dragen bij aan de lokale economie. Gangbare energiebedrijven onttrekken alleen maar geld   aan de lokale economie. Alles wat de grote energiebedrijven kapot maken, bouwen wij op. Hoe vertel je dat verhaal nou aan de burger zodat hij overstapt?’
• Jan Snijders  is voorzitter van zorgcoöperatie Austerlitz Zorgt: ‘Onze coöperatie biedt zorg- en welzijnsvoorzieningen aan 415 leden, met 80 vrijwilligers en  een dorpsteam met twee betaalde krachten. We zijn zorgwoningen aan het bouwen, een geïntegreerd project met school, kinderopvang, dorpshuis. We hebben met de gemeente overlegd dat we de besparingen wilden uitgekeerd zien, maar dat wilde men niet. We willen de woningen wel kopen, dat is de harde toegevoegde waarde, maar ook van belang is de maatschappelijke toegevoegde waarde. Als we dat in de business case vastleggen helpt ons dat om geldschieters te vinden.’

Bekijk het complete overzicht van initiatieven.

Mogelijkheden om waarde te versterken

Hoofdonderdeel van de avond is een tafelronde waarin de acht initiatieven met deelnemers in gesprek gaan over mogelijkheden hun waarde te versterken. Aan de tafel van Shazia Ishaq, sociaal ondernemer uit de Indische Buurt, gaat het om de waarde van het nieuwe buurthuis Archipel in de Amsterdamse Indische Buurt. ‘We wilden met onze methodiek allerlei initiatieven in het buurthuis als duurzaam project ontwikkelen, zoals naailessen, kookclubs, sportactiviteiten, taallessen. We willen de krachten van bestaande initiatieven bundelen en door professionalisering dat aanbod voor iedereen toegankelijk maken.’ Ishaq is bang dat het overheidsbeleid op den duur weer verandert en dat dat ten koste gaat van de investeringen in buurtinitiatieven. Haar grote vraag is: Wat is voor buurthuis Archipel een werkend businessmodel om onafhankelijkheid te creëren?

Een aantal conclusies:

• ‘Breng in kaart wat mensen in je directe omgeving voor je over hebben’, is het pleidooi van Janneke Dullemond (OBA Amsterdam). Een mogelijk instrument is ook de MAEXchange, ontwikkeld door Kracht in NL, dat de maatschappelijke waarde van initiatieven inzichtelijk maakt.
• Maarten Osieck, sociaal ondernemer en buurthuisadviseur, pleit voor versterking van de identiteit naar buiten toe. ‘Hoe sterker je identiteit is, hoe moeilijker een beleidsmaker dat omver kan duwen. Het gaat dus om versterken van het merk, branding.’
• Vestig de aandacht op de rol van het buurthuis in de participatiesamenleving, zegt Mees de Lind van Wijngaarden. ‘Ga de dialoog aan met het lokale bestuur en de ambtenaren, verwerf zo direct commitment. Er moet een organische verbinding zijn tussen het stadsdeel en de leiding. Zorg voor goede verbindingen met andere zorg- en welzijnsnetwerken, zoals de wijkzorgtafel.’
• ‘Het gaat ook om eigenaarschap van de massa’, stelt Maarten Osieck. ‘Creëer een plek waar mensen naar toe willen komen, maak er een feestje van. Ontwikkel nieuwe verdienmodellen, zoals sponsorcampagnes, donateurscampagnes, lidmaatschappen.’

Naast ontmoeting ook veiligheid

Feye van Olden heeft van deze avond wel een paar dingen geleerd, zegt hij achteraf. Bijvoorbeeld om een buurtinitiatief op verschillende manieren te analyseren, zoals uit het perspectief van mogelijke stakeholders. ‘Stel dat je door de ontmoetingen bij de Bankjesdag bij mensen een veilig gevoel creëert. Dan bevorder je dus niet alleen ontmoetingen, maar ook veiligheid. Misschien vindt de politie het wel een goed initiatief, en is daarmee dus ook een stakeholder. Zo bedenk je welke waarde hoort bij welke partij. Vaak creëer je veel meer waarde dan je zelf bewust bent. Als je die waarden benoemt, kun je er een interessante bondgenoot bij zoeken.’

Feye van Olden: ‘Vaak creëer je veel meer waarde dan je zelf bewust bent.’

De Queen Bee-oefening bracht heel veel energie los. ‘Iedereen wilde graag anderen opzoeken, om iemand verder te helpen. Blijkbaar helpen ze liever iemand anders dan zichzelf. Mensen komen sowieso al bij je aan tafel omdat ze jouw initiatief een warm hart toedragen, en proberen dan ook nog je verder te helpen. Ze gaan dan voor jou meteen verder met netwerken.’

Meer informatie

Het programma Buurtcommunities komt tot stand door samenwerking van Indische Buurt Communities, KrachtinNL, Movisie en Pakhuis de Zwijger. Dit artikel is geschreven door freelance journalist Martin Zuithof.