Doorbraakgroep Schuldhulpverlening: Gemeenten willen meer regie bij complexe schuldsituaties

De gemeente Amsterdam is een van de initiatiefnemers van de Doorbraakgroep Schuldhulpverlening. In de groep zitten uitvoeringsorganisaties als de Belastingdienst, het CJIB, DUO, de SVB, het UWV en de gemeenten Alphen aan de Rijn, Alkmaar, Almelo en Amsterdam.

‘Al deze instanties worden in toenemende mate geconfronteerd met cliënten met beta­lingsachterstanden’, schetst Robert van Gerwen, voorzitter van de Doorbraakgroep Schuldhulpverlening en vertegenwoordiger van de gemeente Amsterdam daarbinnen. ‘Instanties opereren los van elkaar waar­door je als schuldenaar beslag kan krijgen van twee instellingen. Gemeenten worden vervolgens geconfronteerd met al die beslagen bij hun cliënten en moeten de boel weer ‘schoonvegen’ vanuit hun zorgplicht. Gemeenten zijn zodoende het afvoerputje.’

Afstemmen
De Doorbraakgroep Schuldhulpverlening analyseerde zo’n zestig vastlopende zaken, deed een bestandsonderzoek naar mensen met problemen en heeft een contactennetwerk van instellingen en gemeenten geactiveerd. ‘Het idee is nu dat de uitvoeringsorganisaties en gemeenten, voordat mensen diep in de problemen komen, gaan samenwerken. Dan kunnen ze afstemmen over het sturen van aan­maningen, betalingsafspraken maken of besluiten tot tijdelijke stopzetting van een inning. Wij hebben contactambtenaren van de gemeente, de schuldhulpverlening en ambtenaren van de Belastingdienst bij elkaar gezet. Met elkaar zitten ze om de tafel met de schuldenaar. Dan blijkt daar een heel groot probleemoplossend vermogen te zitten.’

Ondernemer
Een schuldenaar komt nu vaak pas naar de gemeente als zijn schulden uit de hand zijn gelopen. ‘De inventarisatie van de situatie duurt vaak een half jaar voordat de hulpverlening begint. Door tijdig met de Belastingdienst en het CJIB contact op te nemen, valt er veel meer te regelen, zoals uitstel van betaling of correctie van beschikkingen.

‘Een schuldenaar komt nu vaak pas naar de gemeente als zijn schulden uit de hand zijn gelopen’

Als iemand een bedrijf heeft gehad maar geen omzet en geen opgave doet, kan hij wel worden aangeslagen voor omzet en belastingen. Als hij dan niks doet, krijgt hij automatisch een grote belasting­schuld en beslaglegging. Vervolgens kan hij zijn huur niet betalen en ontstaan er nieuwe schulden en dreigt huisuitzetting. Maar als de Belastingdienst tijdig contact opneemt met de cliënt en de gemeente, kun je die vicieuze cirkel doorbreken.’

Belastingvrije voet
Een andere aanbeveling is vereenvoudiging van de beslagvrije voet die bijvoorbeeld de Belastingdienst volgens Van Gerwen niet altijd juist toepast. ‘Mensen hebben in dat geval vaak geen cash meer om eten te kopen. Het kost veel tijd om dat te corri­geren: de Belastingdienst doet daar snel drie weken over, terwijl ze hierbij de wet negeren. De gemeente moet dit dan weer oplossen door de schuldenaar een voor­schot te geven. Het niet juist toepassen van de beslagvrije voet is dus heel kostbaar.’

Zorgtoeslag
Een aanbeveling is ook het ontzorgen van de burger bij toeslagen. ‘Neem de uitbeta­ling van het voorschot kindertoeslag aan de cliënt. Die moet vervolgens de rekening van de kinderopvang betalen waarbij op het einde van het jaar de verrekening langs komt, meestal een aanslag op een lege bankrekening. Voor veel mensen is dat onhandig, die hebben liever dat de facturen van de kinderopvang direct vanuit de Belastingdienst of de gemeente worden betaald. Dat kan ook gebeuren met de zorgtoeslag of het betalen van de huur waarmee Amsterdam experimenteert.’

Mandaat
Verder is de aanbeveling om de gemeente de regie te geven over het oplossen van complexe schuldensituaties. ‘Onze beoorde­ling is veel beter dan een geautomatiseerde beslissing van de Belastingdienst. Eigenlijk moet de gemeente zelfs de bevoegdheid hebben om schulden kwijt te schelden, in overleg met de schuldhulpverlening. De maatschappelijk werker zou, vanuit het ‘vier ogen principe’ in overleg met de contactambtenaar, het mandaat moeten hebben. Als we bijvoorbeeld denken dat iemand kan werken, kunnen we de schulden tijdelijk parkeren, aanmaningen stopzetten, en dan is zijn situatie voorlopig op orde.’

Warme frontoffice
Staatssecretaris Klijnsma is blij met de aanbevelingen, want in de deelnemende pilotgemeenten is het een succes. ‘Dat scheelt niet alleen duizenden euro’s aan begeleiding, opvang en gerelateerde problemen maar ook twee maanden inkomen voor iemand. Een warme frontoffice betekent dat je binnen drie weken kunt beginnen met een oplossing en perspectief op inkomsten en werk. Vergelijk het met de decentralisatie van de zorg: wij hebben die mensen aan tafel en helpen ze ook op andere gebieden. Geef ons dan ook de middelen om die mensen op het gebied van schulden sneller verder te helpen.’

Het initiatief ‘Besparen op schulden’
Movisie, de gemeente Amsterdam, het Tijdschrift Sociale Vraagstukken en Stich­ting Eropaf! werken samen in het initiatief Besparen op schulden. Met ‘Regionale Versnellingsconferenties’ en ‘Social Innova­tion Meet-up’s’ willen deze organisaties de samenwerking rond een effectieve aanpak van schulden versterken.

Auteur: Martin Zuithof. Bron: Movisie, Gemeenten willen meer regie in afhandeling van complexe schuldsituaties

Foto van PxHere